lundi 19 octobre 2015

معهد الحبيب ثامر بصفاقس
فرض مراقبة عدد 1 في العربيّة
السنة الدراسية: 2014 ـ 2015
القسم: 3 اق ت 1
الأستاذ: عبد الوهاب الشتيوي
الاربعاء: 05/ 11/ 2014
* النّصّ:

المقامة المكفوفيّة
حدّثنا عيسى بن هشام قال: كنتُ أجتاز في بلاد الأهواز وغايتي مثلٌ سائر أحفظه، ولفظ بليغ أعرفه، فأدّاني السّير إلى رقعة فسيحة من البلد، وإذا هناك قوم مجتمعون على رجل يستمعون إليه، وهو يخبط الأرض بعصا على إيقاع لا يختلف، فاتّجهت نحوه لعلّني أظفر بالغاية، وصرتُ أزحم هذا، وأدفع ذاك وأقول: أفسحوا يرحمكم الله، حتّى وصلت إلى الرّجلِ، فإذا بي أمام رجل قصير، عظيم البطن، وجهه أقرب إلى السّواد، أعمى يلفّ رأسه بشملة صوف، يدور كالخذروف، يرتدي برنسًا أطول منه، معتمدًا على عصا فيها جلاجل، يخبط بها الأرض فتحدث رنينًا وألحانًا، وهو يقول:
يا قومُ قد أثقل ديني ظهري                          وطالبتني امرأتي بالمهرِ
أصبحتُ من بعد غنًى ووفرِ                         ساكن قفرٍ وحليف فقرِ
يا قوم قد عيل لفقري صبري                     وانكشفت عّي ذيول السّترِ
هل من فتى فيكم كريم النّجرِ                    محتسبٍ فِيَّ عظيم الأجرِ
قال عيسى بن هشام: فرقّ له والله قلبي، واغرورقت له عيني، وقلت: لِأُكْرِمْه بدينار كان معي، فقال الرّجل: اللهمّ ارحم من شدّها إلى مثلها، وآنسها بأختها، فناله النّاس ما ناله، ثمّ فارقهم وتبعته، وعلمته أنّه متعامٍ لسرعة ما عرف الدّينار، فلمّا صرنا إلى خلوة قلت له: هاتِ سرّك، أو أكشف سترك، ففتح عينيه، وأماط اللّثام عن وجهه، فإذا والله شيخنا أبو الفتح الإسكندريّ، فقلت: أبو الفتح، فقال: لا، بل:
أنا أبو قلمون                                                     في كلّ لون أكونُ
اخْترْ للكسب زورًا                                            فإنّ دهرك ملعونُ
بديع الزّمان الهمذانيّ، المقامات (بتصرّف)
تحقيق محمّد عبدُه، دار المشرق بيروت، ط9،
ص ص143، 145
* الأسئلة:

1.        صغ موضوعًا دقيقًا للنّصّ. (1ن)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
2. اشرح العبارات التّالية: (2 ن)
أجتاز
أدّاني
قفر
عِيل صبري




3.       حدّد ثلاث صفات لكلّ من أبي الفتح الإسكندريّ وعيسى بن هشام:(3ن)
·        الإسكندريّ



·        عيسى بن هشام



4.       جمع الكاتب بين الإضحاك والنّقد من خلال شخصيّة أبي الفتح الإسكندريّ. وضّح ذلك. (2ن)
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
5.    اعتمد الكاتب أسلوب الأمر. استخرج من النّصّ أربعة أمثلة، وحدّد صيغة الأمر ومعناه،الإلزام أو المعنى الفرعيّ(3ن)
·        المثال




·        الصّيغة




·        المعنى




6.       هل تؤيّد الرّأي القائل: ألّف الهمذاني مقاماته لنقل بعض المواقف الشّعبيّة الطّريفة، وإضحاك النّاس؟ دعّم رأيك من خلال هذه المقامة. (2ن)
             . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
            7 . إنتاج تحرير: (7ن)
           "تمكّن بديع الزّمان الهمذانيّ في مقاماته من رصد بعض الظّواهر الاجتماعيّة السّلبيّة، التي عبّر عنها من خلال بعض المواقف الشّعبيّة المضحكة".
دعّم صحّة هذا الرّأي بتقديم بعض الأمثلة الواضحة.

 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .